Een allergie is een overreactie van het immuunsysteem op normaal onschadelijke stoffen, zoals pollen, huisstofmijt of bepaalde voedingsmiddelen. Het immuunsysteem beschouwt deze stoffen ten onrechte als gevaarlijk en produceert antilichamen. Bij herhaalde blootstelling ontstaan er allergische reacties die kunnen variëren van milde klachten tot ernstige symptomen. Het lichaam 'herinnert' zich de allergene stof en reageert steeds heftiger bij contact.
In Nederland komen verschillende allergenen veel voor. De meest voorkomende zijn pollen van berk, gras en ambrosia, huisstofmijt, katten- en hondenharen, schimmels en bepaalde voedingsmiddelen zoals pinda's, noten, melk en eieren. Ook insectengif van wespen en bijen veroorzaakt regelmatig allergische reacties. Door het Nederlandse klimaat zijn vooral gras- en berkenpollen prominent aanwezig tijdens het voorjaar en de zomer.
Allergische symptomen kunnen zeer divers zijn en afhangen van het type allergie en de ernst van de reactie. Veelvoorkomende symptomen zijn:
Seizoensgebonden allergieën, zoals hooikoorts, treden op tijdens specifieke perioden wanneer bepaalde pollen in de lucht zijn. Deze klachten komen vooral voor in het voorjaar en de zomer. Permanente allergieën daarentegen zijn het hele jaar door aanwezig en worden veroorzaakt door allergenen zoals huisstofmijt, huisdieren of schimmels die constant in de omgeving aanwezig zijn.
Hooikoorts wordt veroorzaakt door microscopisch kleine pollenkorrels die door de wind worden verspreid. In Nederland zijn vooral boompollen (februari-mei), graspollen (mei-augustus) en onkruidpollen (juli-oktober) verantwoordelijk voor seizoensallergieën. Deze pollenkorrels komen via de neus en mond in het lichaam terecht en veroorzaken bij gevoelige personen een allergische reactie in de luchtwegen en ogen.
Het pollenseizoen in Nederland begint in februari met hazelnoot en els, gevolgd door berk in april-mei. Het grasseizoen piekt in juni-juli, terwijl ambrosia en andere onkruiden vooral in augustus-september actief zijn. Warme, droge en winderige dagen zorgen voor de hoogste pollenconcentraties. Regen spoelt pollen weg en vermindert tijdelijk de klachten bij hooikoortspatienters.
Antihistaminica zijn de eerste keuze bij hooikoorts en blokkeren de werking van histamine, de stof die allergische reacties veroorzaakt. Cetirizine werkt snel maar kan slaperigheid veroorzaken. Loratadine en desloratadine zijn nieuwere antihistaminica die minder slaperig maken en eenmaal daags ingenomen worden. Deze medicijnen helpen tegen niezen, jeuk, loopneus en tranende ogen. Ze zijn zonder recept verkrijgbaar bij de apotheek.
Corticosteroïd neussprays zoals fluticason en beclometason zijn zeer effectief tegen verstopte neus en andere hooikoortsklachten. Deze sprays werken ontstekingsremmend en moeten dagelijks gebruikt worden voor optimaal effect. Ze beginnen meestal na enkele dagen te werken en zijn veilig voor langdurig gebruik. Bij ernstige hooikoorts worden ze vaak gecombineerd met antihistaminica voor maximale symptoomcontrole.
Preventie is belangrijk bij hooikoorts. Houd ramen gesloten tijdens piekdagen, was haar voor het slapengaan, draag een zonnebril buiten en check dagelijks de pollenvoorspelling. Vermijd buitenactiviteiten in de vroege ochtend en avond wanneer pollenconcentraties het hoogst zijn.
Huidallergieën manifesteren zich in verschillende vormen, waaronder atopisch eczeem, contactallergie en urticaria (netelroos). Atopisch eczeem is de meest voorkomende vorm bij kinderen en volwassenen in Nederland. Deze aandoeningen veroorzaken jeuk, roodheid en huidirritatie. Symptomen kunnen variëren van milde droogheid tot ernstige ontstekingen met blaarvorming en pijnlijke kloven in de huid.
Contactallergie ontstaat door direct contact met allergenen zoals nikkel, parfum, conserveermiddelen of latex. De huid reageert met roodheid, zwelling en blaasjes op de contactplaats. Allergische dermatitis ontwikkelt zich meestal binnen 24-48 uur na blootstelling. Veelvoorkomende veroorzakers in Nederland zijn cosmetica, sieraden, huishoudproducten en bepaalde planten zoals brandnetels.
Hydrocortison crèmes en zalven zijn effectieve topische behandelingen voor huidallergieën. Deze corticosteroïden verminderen ontstekingen, jeuk en roodheid. Verkrijgbaar in verschillende sterktes, van 0,1% tot 1% hydrocortison. Crèmes zijn geschikt voor vochtige huidgebieden, zalven voor droge huid. Gebruik maximaal twee weken achtereen en breng dunne laagjes aan. Bij langdurige klachten of ernstige symptomen is medisch advies noodzakelijk voor sterkere preparaten.
Antihistamine tabletten zoals cetirizine, loratadine en desloratadine helpen bij jeuk en allergische huidreacties. Deze medicijnen blokkeren histamine-receptoren en verminderen allergische symptomen. Moderne antihistamines veroorzaken minder slaperigheid dan oudere varianten. Neem eenmaal daags, bij voorkeur 's avonds. Geschikt voor volwassenen en kinderen vanaf bepaalde leeftijd volgens bijsluiter.
Preventie begint met het vermijden van bekende allergenen en het gebruik van hypoallergene producten. Hydrateer de huid dagelijks met parfumvrije crèmes. Draag katoenen kleding en vermijd extreme temperaturen. Houd een allergeendagboek bij om triggers te identificeren en beperk douchtijd tot 5-10 minuten met lauw water.
In Nederland behoren de volgende voedingsmiddelen tot de meest voorkomende allergenen:
Deze allergieën komen vaker voor bij kinderen dan volwassenen. Sommige kinderen groeien over hun voedselallergie heen, terwijl anderen levenslang allergisch blijven.
Een voedselallergie is een immuunreactie waarbij het lichaam specifieke eiwitten als gevaarlijk beschouwt. Symptomen ontstaan snel na consumptie. Voedselintolerantie daarentegen is het onvermogen om bepaalde voedingsbestanddelen te verteren, zoals lactose-intolerantie. Intoleranties veroorzaken voornamelijk maag-darmklachten en zijn minder levensbedreigend dan allergieën, maar kunnen wel zeer oncomfortabel zijn.
Voedselallergieën veroorzaken verschillende symptomen: huiduitslag, jeuk, zwelling van lippen en tong, maagkrampen, braken en diarree. Anafylaxie is een levensbedreigende reactie met ademhalingsproblemen, bloeddrukdaling en bewustzijnsverlies. Symptomen ontstaan binnen minuten na consumptie. Anafylaxie vereist onmiddellijke medische hulp en behandeling met epinephrine. Bel altijd 112 bij verdenking van anafylactische shock en gebruik indien beschikbaar een epinephrine auto-injector.
Antihistamines zoals cetirizine en loratadine behandelen milde allergische reacties op voedsel. Voor ernstige voedselallergieën schrijven artsen epinephrine auto-injectors voor (EpiPen). Deze levensreddende medicijnen stoppen anafylactische reacties. Draag altijd twee auto-injectors bij je en zorg dat familie en vrienden weten hoe deze te gebruiken. Vervang auto-injectors voor de vervaldatum.
Huisstofmijt is verantwoordelijk voor ongeveer 70% van alle binnenshuis allergieën in Nederland. Deze microscopisch kleine diertjes leven in matrassen, kussens, vloerkleden en stoffering. Ze voeden zich met huidschilfers en gedijen vooral in warme, vochtige omgevingen. Hun uitwerpselen bevatten allergene eiwitten die allergische reacties veroorzaken bij gevoelige personen.
Huisstofmijtallergie uit zich voornamelijk door verstopte of loopneus, niezen, jeukende ogen en tranende ogen. Vaak zijn de klachten 's ochtends het ergst na een nacht in bed. Bij astmatische patiënten kunnen benauwdheid, hoesten en piepende ademhaling optreden. Symptomen zijn meestal het hele jaar door aanwezig.
Voor huisstofmijtallergie zijn verschillende medicijnen beschikbaar. Antihistaminetabletten zoals cetirizine en loratadine verminderen jeuk, niezen en loopneus. Corticosteroïd neussprays zoals fluticason zijn zeer effectief tegen verstopte neus en ontsteking. Cromoglicinezuur oogdruppels helpen bij jeukende, tranende ogen. Voor ernstige gevallen kan immunotherapie (hyposensibilisatie) overwogen worden in overleg met een specialist.
Reduceer huisstofmijt door wekelijks beddengoed te wassen op minimaal 60°C. Gebruik milbendichte matras- en kussenhoezen. Stofzuig regelmatig met HEPA-filter en houd de luchtvochtigheid onder 50%. Vermijd veel stoffenverzamelaars zoals pluchen knuffels, zware gordijnen en tapijten in de slaapkamer. Ventileer dagelijks goed.
Zoek medische hulp bij aanhoudende klachten ondanks zelfbehandeling, ernstige astmasymptomen of wanneer allergieën het dagelijks functioneren beïnvloeden. Ook bij onduidelijkheid over de oorzaak van allergische reacties, bijwerkingen van medicatie of bij kinderen onder de twee jaar is professioneel advies noodzakelijk.
Huisartsen kunnen allergietesten uitvoeren via bloedonderzoek (IgE-bepaling) of doorverwijzen naar een allergoloog voor huidprikktesten. Deze testen identificeren specifieke allergenen en helpen bij het opstellen van een behandelplan. Soms is een provocationtest nodig waarbij de patiënt bewust wordt blootgesteld aan het vermoedelijke allergeen onder medische supervisie.
Lees altijd de bijsluiter zorgvuldig door voor gebruik. Neem antihistaminetabletten bij voorkeur 's avonds in verband met mogelijke slaperigheid. Gebruik neussprays niet langer dan aanbevolen en spoel de neus eerst schoon. Oogdruppels mogen niet tegelijkelijk met contactlenzen gebruikt worden. Volg de juiste doseringen en behandelduur zoals aangegeven op de verpakking.
Moderne antihistaminica veroorzaken minder slaperigheid dan oudere middelen, maar voorzichtigheid blijft geboden bij autorijden. Neussprays kunnen neusbloedingen of droogheid veroorzaken. Zwangere vrouwen en mensen met leveraandoeningen moeten altijd professioneel advies inwinnen. Stop bij ernstige bijwerkingen en raadpleeg een arts.
