Antimycotica zijn geneesmiddelen die specifiek ontwikkeld zijn om schimmelinfecties te behandelen en te voorkomen. Deze medicijnen werken door de celwand van schimmels aan te vallen of hun groei te remmen, waardoor de infectie effectief wordt bestreden. Schimmels kunnen verschillende delen van het lichaam aantasten, van de huid en nagels tot inwendige organen.
Er bestaat een belangrijk onderscheid tussen lokale en systemische behandeling. Lokale antimycotica worden direct op de aangetaste plek aangebracht in de vorm van crèmes, zalven, sprays of oplossingen. Deze zijn geschikt voor oppervlakkige infecties zoals voetschimmel of huiduitslag. Systemische antimycotica daarentegen worden oraal ingenomen of intraveneus toegediend en werken door het hele lichaam. Deze worden voorgeschreven bij ernstigere of hardnekkige infecties.
Antimycotica worden voorgeschreven wanneer een schimmelinfectie is vastgesteld door een arts of apotheker. Schimmelinfecties ontstaan wanneer schimmels, die van nature in onze omgeving voorkomen, de kans krijgen om zich te vermenigvuldigen op of in het lichaam. Dit gebeurt vaak in warme, vochtige omstandigheden of wanneer het immuunsysteem verzwakt is. Schimmelinfecties kunnen zich verspreiden door direct contact, gedeeld gebruik van persoonlijke items, of contact met besmette oppervlakken zoals vloeren in zwembaden of kleedkamers.
Voetschimmel (tinea pedis) is een van de meest voorkomende schimmelinfecties en manifesteert zich tussen de tenen of op de voetzolen. Ringworm (tinea corporis) veroorzaakt ronde, schilferige plekken op de huid. Deze infecties worden meestal behandeld met lokale antimycotica zoals miconazol of terbinafine crèmes.
Nagelschimmel (onychomycose) is hardnekkig en vereist vaak langdurige behandeling. Aangetaste nagels worden dik, verkleurd en brokkelig. Behandeling kan bestaan uit lokale lakken of systemische medicatie, afhankelijk van de ernst van de infectie.
Vaginale schimmelinfecties komen frequent voor bij vrouwen en veroorzaken jeuk, irritatie en afscheiding. Mondspruw (orale candidiasis) ontstaat vaak bij baby's, ouderen of mensen met een verzwakt immuunsysteem. Systemische schimmelinfecties zijn ernstiger en treffen inwendige organen.
Voor optimale behandeling is het belangrijk om:
In Nederlandse apotheken en drogisterijen is een uitgebreid assortiment lokale antimycotica verkrijgbaar zonder recept. Deze geneesmiddelen zijn speciaal ontwikkeld voor de behandeling van oppervlakkige schimmelinfecties van de huid, nagels en slijmvliezen.
De meest voorkomende werkzame stoffen in antimycotische crèmes zijn clotrimazol, miconazol en terbinafine. Deze ingrediënten zijn effectief tegen verschillende soorten schimmels en gisten. Clotrimazol wordt vaak gebruikt voor huidschimmel en schimmelinfecties in de lies, terwijl terbinafine bijzonder geschikt is voor voetschimmel en nagelschimmel.
Voor specifieke aandoeningen zijn er verschillende applicatievormen beschikbaar:
Bekende merknamen zoals Canesten, Daktarin en Lamisil zijn verkrijgbaar naast goedkopere generieke alternatieven met dezelfde werkzame stoffen. De meeste lokale antimycotica zijn zonder recept verkrijgbaar, waardoor ze gemakkelijk toegankelijk zijn voor zelfzorg bij milde schimmelinfecties.
Wanneer lokale behandeling onvoldoende effect heeft of bij uitgebreide schimmelinfecties, kan een arts systemische antimycotica voorschrijven. Deze medicijnen werken van binnenuit en zijn alleen op recept verkrijgbaar vanwege hun krachtige werking en mogelijke bijwerkingen.
Fluconazol is de meest voorgeschreven systemische antimycoticum, vooral effectief bij vaginale schimmelinfecties die terugkeren of niet reageren op lokale behandeling. Een enkele dosis van 150 mg is vaak voldoende voor acute vaginale candidiasis.
Terbinafine tabletten worden voorgeschreven bij hardnekkige nagelschimmel, met een behandelduur van 6 weken voor vingernagels en 12 weken voor teennagels. Itraconazol is een breedspectrum antimycoticum dat effectief is tegen verschillende schimmelsoorten.
Systemische antimycotica kunnen bijwerkingen veroorzaken zoals maagklachten, hoofdpijn en in zeldzame gevallen leverklachten. Regelmatige controle door de arts is daarom belangrijk, vooral bij langdurige behandeling.
Voor een effectieve behandeling is het essentieel om antimycotica correct toe te passen. Reinig en droog het aangetaste gebied altijd grondig voordat u het medicijn aanbrengt. Breng topische antimycotica in een dunne laag aan en masseer zachtjes in de huid. Gebruik handschoenen of was uw handen grondig na het aanbrengen om verspreiding te voorkomen.
Voltooi altijd de volledige behandelingskuur, ook als de symptomen verdwijnen. Schimmelinfecties vereisen meestal 2-4 weken behandeling voor huidinfecties en tot 12 weken voor nagelinfecties. Stop niet vroegtijdig, omdat dit kan leiden tot terugkerende infecties en resistentie.
Mogelijke bijwerkingen omvatten lokale huidirritatie, roodheid of brandend gevoel. Bij ernstige allergische reacties zoals uitslag, zwelling of ademhalingsproblemen, stop onmiddellijk en raadpleeg een arts. Sommige orale antimycotica kunnen wisselwerken met bloedverdunners, diabetes- of hartmedicijnen. Informeer altijd uw apotheker over andere medicatie die u gebruikt.
Effectieve preventie begint met goede persoonlijke hygiëne. Was uw handen regelmatig en houd huid- en nagelplooien schoon en droog. Gebruik aparte handdoeken voor aangetaste lichaamsdelen en was deze op hoge temperatuur. Droog uzelf grondig af na het douchen, vooral tussen tenen en in huidplooien.
Draag ademende, natuurlijke stoffen zoals katoen en vermijd te strakke kleding. Wissel dagelijks van ondergoed en sokken. Voor voetschimmel is het belangrijk om:
Mensen met diabetes, een verzwakt immuunsysteem of doorbloedingsproblemen hebben verhoogd risico op schimmelinfecties. Ook zwangere vrouwen en ouderen behoren tot risicogroepen. Neem contact op met uw huisarts of apotheker bij terugkerende infecties, uitbreiding van symptomen, of als u tot een risicogroep behoort voor gepersonaliseerd preventieadvies.
