Cholesterol is een vetachtige stof die van nature voorkomt in alle cellen van ons lichaam en essentieel is voor verschillende lichaamsfuncties. Het speelt een cruciale rol bij de productie van hormonen, gal en vitamine D, en helpt bij het opbouwen van celmembranen. Hoewel cholesterol noodzakelijk is, kan een teveel ervan problemen veroorzaken.
Er bestaan twee hoofdtypen cholesterol: LDL (low-density lipoprotein) wordt vaak 'slecht' cholesterol genoemd omdat het zich kan ophopen in de arteriën en bloedvaten kan verstoppen. HDL (high-density lipoprotein) staat bekend als 'goed' cholesterol omdat het overtollig cholesterol uit de bloedvaten transporteert naar de lever voor afbraak.
In Nederland gelden de volgende streefwaarden: totaal cholesterol onder 5,0 mmol/l, LDL-cholesterol onder 3,0 mmol/l, en HDL-cholesterol boven 1,0 mmol/l voor mannen en 1,2 mmol/l voor vrouwen. Behandeling is nodig wanneer deze waarden overschreden worden, vooral bij risicofactoren voor hart- en vaatziekten zoals diabetes, hoge bloeddruk of familiaire belasting.
Familiaire hypercholesterolemie is een erfelijke aandoening waarbij het lichaam onvoldoende LDL-cholesterol uit het bloed kan verwijderen. Deze genetische vorm komt voor bij ongeveer 1 op de 300 mensen in Nederland en kan leiden tot extreem hoge cholesterolwaarden, zelfs bij jonge leeftijd.
Verschillende levensstijlfactoren beïnvloeden het cholesterolgehalte aanzienlijk:
Onderliggende aandoeningen zoals diabetes type 2, hypothyreoïdie, nierziekten en bepaalde medicijnen zoals corticosteroïden en sommige diuretica kunnen ook verhoogde cholesterolwaarden veroorzaken. Regelmatige controle door uw apotheker of huisarts is daarom belangrijk.
Statines vormen de meest voorgeschreven groep cholesterolverlagende medicijnen in Nederland. De werkzame stoffen atorvastatine, simvastatine en rosuvastatine remmen het enzym HMG-CoA-reductase, waardoor de cholesterolproductie in de lever wordt verminderd. Deze medicijnen zijn bewezen effectief in het verlagen van LDL-cholesterol en het verminderen van cardiovasculaire risico's.
Ezetimibe werkt door de opname van cholesterol in de dunne darm te blokkeren. Het wordt vaak gecombineerd met statines voor een synergistisch effect. Combinatiepreparaten zoals ezetimibe/simvastatine zijn beschikbaar voor patiënten die meer cholesterolverlaging nodig hebben dan met statines alleen mogelijk is.
Voor ernstige gevallen zijn PCSK9-remmers beschikbaar, hoewel deze dure injecties alleen worden voorgeschreven bij therapieresistente hypercholesterolemie. Fibraten worden vooral ingezet bij verhoogde triglyceriden. Mogelijke bijwerkingen van cholesterolverlagende medicijnen omvatten:
Omega-3 vetzuren uit visolie supplementen kunnen helpen bij het verlagen van triglyceriden en ondersteunen de cardiovasculaire gezondheid. Plantenstanolen en -sterolen, natuurlijk voorkomend in bepaalde voedingsmiddelen, kunnen de cholesterolabsorptie verminderen.
Rode gist rijst extracten bevatten natuurlijke statines en worden als supplement gebruikt. Artisjokeblad extracten kunnen de galproductie stimuleren en zo de cholesteroluitscheiding bevorderen. Andere ondersteunende voedingssupplementen zoals lecithine, psylliumvezels en groene thee extracten kunnen als aanvulling op een gezonde levensstijl worden gebruikt. Het is belangrijk om voor gebruik van supplementen altijd een apotheker of arts te raadplegen, vooral bij bestaande medicatie.
Een gezond voedingspatroon speelt een cruciale rol bij het verlagen van cholesterol. Kies voor voedingsmiddelen rijk aan onverzadigde vetten zoals olijfolie, noten en vette vis. Vermijd verzadigde vetten uit rood vlees en zuivelproducten. Vezels uit volkoren producten, groenten en fruit helpen bij het verminderen van LDL-cholesterol absorptie.
Minimaal 150 minuten matige intensiteit per week verhoogt HDL-cholesterol en verlaagt LDL-cholesterol. Wandelen, fietsen en zwemmen zijn uitstekende keuzes. Combineer cardio met krachttraining voor optimale resultaten. Start geleidelijk en bouw intensiteit langzaam op.
Gewichtsverlies van 5-10% kan cholesterolwaarden significant verbeteren. Stoppen met roken verhoogt HDL-cholesterol binnen weken. Stressmanagement door meditatie, yoga of hobby's ondersteunt gezonde cholesterolwaarden. Voldoende slaap (7-9 uur) is essentieel voor hormonale balans.
Volwassenen vanaf 40 jaar wordt geadviseerd elke 5 jaar cholesterol te laten controleren. Bij verhoogde waarden of medicatiegebruik zijn frequentere controles nodig, meestal elke 6-12 weken na behandelingsstart. Uw huisarts bepaalt de optimale controlefrequentie gebaseerd op uw risicoprofiel en behandelrespons.
Consulteer uw huisarts bij familiaire hypercholesterolemie, cardiovasculaire risicofactoren of wanneer levensstijlaanpassingen onvoldoende effect hebben. Ook bij bijwerkingen van medicatie of vragen over behandeling is professioneel advies noodzakelijk.
Optimale cholesterolbehandeling vereist samenwerking tussen huisarts, cardioloog en apotheker. Uw apotheker controleert medicatie-interacties en begeleidt bij therapietrouw. Thuistesten kunnen monitoring ondersteunen, maar vervangen geen professionele controles. Regelmatige medicatie-inname volgens voorschrift is essentieel voor behandelsucces.
