Reisziekte, ook wel bewegingsziekte genoemd, ontstaat wanneer er een conflict optreedt tussen wat je ogen zien en wat je evenwichtsorgaan in het binnenoor waarneemt. Dit gebeurt tijdens verschillende vormen van transport waarbij je lichaam in beweging is. Het evenwichtsorgaan registreert beweging, terwijl je ogen mogelijk een stilstaande omgeving waarnemen, zoals het interieur van een auto of vliegtuig. Deze tegenstrijdige signalen naar de hersenen veroorzaken de karakteristieke symptomen van reisziekte. Het autonome zenuwstelsel reageert op deze verwarring met het activeren van het braakcentrum in de hersenen, wat leidt tot misselijkheid en andere ongemakken.
De symptomen van reisziekte kunnen zich binnen enkele minuten tot een uur na het begin van de reis manifesteren. Veel voorkomende klachten zijn:
Reisziekte kan optreden bij verschillende transportmiddelen. Autoziekte is zeer gebruikelijk, vooral bij kinderen die op de achterbank zitten. Zeeziekte ontstaat door de golvende bewegingen van schepen en boten. Luchtziekte kan voorkomen tijdens turbulentie of bij gevoelige personen tijdens normale vluchten. Treinziekte is minder frequent maar kan optreden bij snelle treinen of bij het lezen tijdens de reis.
Kinderen tussen 2 en 12 jaar zijn het meest gevoelig voor reisziekte. Vrouwen hebben over het algemeen meer last dan mannen, vooral tijdens de menstruatie of zwangerschap. Mensen met migraine of evenwichtsstoornissen lopen een verhoogd risico. Stress, vermoeidheid en lege maag kunnen de gevoeligheid vergroten.
In Nederlandse apotheken zijn verschillende effectieve medicijnen tegen reisziekte zonder recept verkrijgbaar. Deze geneesmiddelen bevatten voornamelijk antihistaminica die het evenwichtsorgaan en braakcentrum beïnvloeden. Het is belangrijk om deze medicijnen tijdig in te nemen, idealiter 30 minuten tot 1 uur voor vertrek, voor optimale werking. De meeste preparaten kunnen ook tijdens de reis gebruikt worden, hoewel preventief gebruik effectiever is. Vraag altijd advies aan de apotheker over de juiste dosering en mogelijke bijwerkingen, vooral bij gebruik door kinderen of in combinatie met andere medicijnen.
Dimenhydrinaat is een van de meest gebruikte werkzame stoffen tegen reisziekte. Het is verkrijgbaar als tabletten (Dramamine) en als kauwgom (Travel-Gum). De kauwgom heeft als voordeel dat de werkzame stof sneller wordt opgenomen en praktisch is tijdens de reis. Volwassenen nemen meestal 50-100 mg, kinderen een lagere dosering afhankelijk van leeftijd en gewicht. Mogelijke bijwerkingen zijn slaperigheid en droge mond.
Cinnarizine is een antihistaminicum dat specifiek ontwikkeld is voor bewegingsziekte. Het werkt door het evenwichtsorgaan minder gevoelig te maken voor bewegingen. Stugeron tabletten worden meestal 2 uur voor vertrek ingenomen en kunnen indien nodig om de 8 uur herhaald worden. Dit medicijn veroorzaakt minder slaperigheid dan dimenhydrinaat, maar kan bij sommige mensen nog steeds sufheid veroorzaken.
Voor ernstige reisziekte of langere reizen kan de huisarts scopolamine pleisters voorschrijven. Deze pleisters worden achter het oor geplakt en geven gedurende 72 uur medicijn af. Ze zijn zeer effectief maar kunnen bijwerkingen hebben zoals droge mond, slaperigheid en soms verwardheid. Deze optie is vooral geschikt voor volwassenen bij cruise-reizen of andere langdurige reizen waar andere medicijnen onvoldoende effect hebben.
Gember is een van de meest bewezen natuurlijke remedies tegen reisziekte. De werkzame stoffen in gember, zoals gingerol en shogaol, helpen bij het kalmeren van de maag en het verminderen van misselijkheid. In Nederlandse apotheken en gezondheidswinkel zijn verschillende gemberproducten verkrijgbaar: gembercapsules, gemberthee, gekonfijte gember en gemberdruppels. Voor de beste resultaten wordt aanbevolen om 30-60 minuten voor vertrek gember in te nemen. Gembercapsules bevatten meestal 250-500mg gestandaardiseerd gemberextract. Zwangere vrouwen kunnen gember veilig gebruiken, maar moeten de aanbevolen dosering niet overschrijden. Gemberthee is een milde optie die ook tijdens de reis gedronken kan worden voor voortdurende bescherming tegen misselijkheid.
Acupresuurpolsbandjes werken door druk uit te oefenen op het P6 acupunctuurpunt, gelegen aan de binnenkant van de pols. Deze drug-vrije methode is populair bij mensen die geen medicatie willen gebruiken. De bandjes zijn herbruikbaar, hebben geen bijwerkingen en zijn geschikt voor alle leeftijden. Voor optimale werking moeten de bandjes correct geplaatst worden: drie vingerbreedtes onder de polsplooi, tussen de twee pezen.
Nederlandse apotheken bieden verschillende homeopathische preparaten tegen reisziekte aan. Bekende middelen zijn Cocculus, Petroleum, Tabacum en Borax, elk geschikt voor verschillende typen reisziekte en symptomen. Deze middelen zijn verkrijgbaar in verschillende potencies en kunnen preventief of bij acute klachten gebruikt worden. Vraag advies aan een gekwalificeerde homeopaat of apotheker voor de juiste keuze.
Etherische oliën zoals pepermunt, lavendel en gember kunnen helpen bij het verminderen van misselijkheid en stress tijdens het reizen. Deze kunnen worden gebruikt via inhalatie, diffusers of verdund aangebracht op de polsen. Pepermuntolie is bijzonder effectief tegen misselijkheid, terwijl lavendel ontspanning bevordert.
De timing van medicatie is cruciaal voor effectieve bescherming tegen reisziekte. Verschillende medicijnen hebben verschillende werkingstijden en duur van werking. Dimenhydrinaat (Dramamine) moet 30-60 minuten voor vertrek worden ingenomen en werkt 4-6 uur. Cinnarizine heeft een langere werkingsduur van 8 uur, maar moet 2 uur voor de reis worden ingenomen. Scopolaminepleisters moeten 4 uur voor vertrek worden aangebracht en werken tot 72 uur. Voor lange reizen is het belangrijk om de herhalingsdosering in de gaten te houden. Lees altijd de bijsluiter zorgvuldig en overschrijd nooit de aanbevolen dosering. Bij twijfel over de juiste timing of dosering, raadpleeg uw apotheker of huisarts. Houd er rekening mee dat sommige medicijnen slaperigheid kunnen veroorzaken, wat de timing van inname kan beïnvloeden, vooral bij zakelijke reizen of wanneer u zelf moet rijden na aankomst.
De juiste zitplaats kan het verschil maken tussen een comfortabele en een misselijkmakende reis. In het vliegtuig zijn stoelen boven de vleugel het meest stabiel, vermijd achterste rijen waar beweging het sterkst voelbaar is. In treinen kies een zitplaats in de rijrichting bij het raam, bij voorkeur in het midden van de trein. Op schepen zijn hutten in het midden en op lagere dekken stabieler. In auto's is de passagiersstoel voorin ideaal, vermijd achterbank waar mogelijk.
Eet 2-3 uur voor vertrek een lichte maaltijd, vermijd vette, kruidige of zware voeding. Tijdens de reis kunnen kleine, droge snacks zoals crackers helpen. Blijf goed gehydrateerd maar vermijd alcohol en koolzuurhoudende dranken. Gemberthee of pepermuntthee kunnen rustgevend werken voor de maag.
Kinderen en zwangere vrouwen verdienen speciale aandacht bij reisziekte. Voor kinderen zijn de volgende maatregelen effectief:
Zwangere vrouwen kunnen veilig gember gebruiken tegen misselijkheid. Sommige anti-reisziekte medicijnen zijn niet geschikt tijdens zwangerschap, raadpleeg altijd uw verloskundige of huisarts. Acupressuurbandje zijn een veilige en effectieve optie voor aanstaande moeders.
Het is belangrijk om contact op te nemen met uw apotheker of huisarts wanneer u last heeft van ernstige bijwerkingen van reisziektemedicijnen. Neem direct contact op bij symptomen zoals extreme slaperigheid, hartkloppingen, ademhalingsproblemen, of allergische reacties. Bepaalde medicijnen tegen reisziekte zijn niet geschikt voor iedereen. Zwangere vrouwen, kinderen onder de twee jaar, en personen met bepaalde hartaandoeningen moeten extra voorzichtig zijn met het gebruik van reisziektemedicijnen.
Reisziektemedicijnen kunnen interacties hebben met andere geneesmiddelen die u gebruikt. Dit geldt vooral voor antidepressiva, slaapmiddelen, bloeddrukmedicijnen en bepaalde pijnstillers. Uw apotheker kan controleren of uw huidige medicatie veilig gecombineerd kan worden met reisziektemedicijnen en zo nodig alternatieven voorstellen.
Personen met chronische aandoeningen zoals epilepsie, glaucoom, vergrote prostaat, of hart- en vaatziekten moeten altijd professioneel advies inwinnen voordat zij reisziektemedicijnen gebruiken. Deze aandoeningen kunnen het risico op bijwerkingen verhogen of de werkzaamheid van de medicijnen beïnvloeden.
Zoek professionele hulp wanneer:
Geleidelijke gewenning aan beweging kan helpen bij het voorkomen van reisziekte. Begin met korte autoritten of boottochtjes en bouw langzaam op naar langere reizen. Oefen regelmatig met activiteiten die uw evenwichtsorgaan stimuleren, zoals op een schommel zitten of draaien op een bureaustoel. Deze oefeningen kunnen uw tolerantie voor beweging verbeteren.
Stress en angst kunnen reisziekte verergeren. Leer ontspanningstechnieken zoals diepe ademhaling, progressieve spierontspanning, of mindfulness. Oefen deze technieken thuis zodat u ze gemakkelijk kunt toepassen tijdens het reizen. Langzame, diepe ademhaling door de neus kan misselijkheid verminderen en helpen bij het bewaren van rust tijdens de reis.
Voor frequente reizigers zijn er verschillende lange termijn strategieën beschikbaar. Overweeg vestibulaire revalidatietherapie bij een fysiotherapeut die gespecialiseerd is in evenwichtsproblemen. Dit kan helpen uw evenwichtsorgaan minder gevoelig te maken voor beweging. Sommige mensen hebben baat bij acupunctuur of andere alternatieve behandelingen, hoewel wetenschappelijk bewijs hiervoor beperkt is.
Verschillende reistypen vereisen specifieke voorbereidingen. Voor vliegreizen kies een stoel bij de vleugels waar minder beweging voelbaar is. Bij cruises boek een hut op een lager dek in het midden van het schip. Voor autoritten plan regelmatige stops en zorg voor voldoende ventilatie. Bij treinreizen kies een plaats in de rijrichting bij een raam waar u de horizon kunt zien. Neem altijd voldoende medicijnen mee en houd deze binnen handbereik tijdens de reis.
